احترام ماه‌های حرام (قرآن)در آیات قرآن، برخی ماهها دارای حرمت و احترام ویژه‌ای هستند. ۱ - حرمت ماه‌های حرامماههايى مخصوص در طول سال، برخوردار از حرمت و احترام: ۱. «الشَّهر الحرام بالشَّهر الحرام ...؛ماه حرام، در برابر ماه حرام! (اگر دشمنان، احترام آن را شكستند، و در آن با شما جنگيدند، شما نيز حق داريد مقابله به مثل كنيد)....» ماههاى حرام عبارتند از: ذوالقعده، ذوالحجه، محرم و رجب كه جنگ در آنها ممنوع است. ۲. «يسلونك عن الشّهر الحرام قتال فيه قل قتال فيه كبير و صدٌّ عن سبيل اللّه وكفر به ...؛از تو، درباره جنگ كردن در ماه حرام، سؤال مي‌كنند، بگو: جنگ در آن، (گناهي) بزرگ است، ولي جلوگيري از راه خدا (و گرايش مردم به آيين حق) و کفر ورزيدن نسبت به او... نزد خداوند مهمتر از آن است....» ۳. «يأيّها الّذين ءامنوا لاتحلّوا شعئر اللّه ولاالشّهر الحرام ...؛اي كساني كه ايمان آورده ايد شعاير الهي (و مراسم حج را محترم بشمريد و مخالفت با آنها) را حلال ندانيد و نه ماه حرام را....» ۴. «جعل اللّه الكعبة البيت الحرام قيما لّلنّاس والشّهر الحرام والهدى والقلئد ذلك ...؛خداوند، کعبه، بیت الحرام، را وسيله اي براي سامان بخشيدن به كار مردم قرار داده و همچنين ماه حرام و قربانيهاي بينشان و قربانيهاي نشاندار....» ۵. «فإذا انسلخ الأشهر الحرم فاقتلوا المشركين ...؛هنگامي كه ماههاي حرام پايان گرفت مشرکان را هر كجا بيابيد به قتل برسانيد ....» مقصود از «اشهر حرم» بنا بر يك احتمال همان ماههاى حرام معروف مى‌باشد. ۶. «إنّ عدّة الشّهور عند اللّه اثنا عشر شهرا فى كتب اللّه يوم خلق السّموت والأرض منهآ أربعة حرم ذلك الدّين القيّم فلاتظلموا فيهنّ أنفسكم ...• إنّما النّسى‌ء زيادة فى الكفر يضلّ به الّذين كفروا يحلّونه عاما ويحرّمونه عاما لّيواطوا عدّة ما حرّم اللّه فيحلّوا ما حرّم اللّه ...؛تعداد ماهها نزد خداوند در كتاب (آفرینش) الهي از آن روز كه آسمانها و زمین را آفريده دوازده ماه است كه از آن چهار ماه، ماه حرام است (و جنگ در آن ممنوع مي‌باشد) اين آئين ثابت و پابرجا (ي الهي) است، بنابر اين در اين ماهها به خود ستم مكنيد (و از هر گونه خونریزی بپرهيزيد) ... نسي ء (جابجا كردن و تاخير ماههاي حرام) افزايشي در كفر (مشركان) است كه بواسطه آن كافران گمراه مي‌شوند، يك سال آنرا حلال و سال ديگر آنرا تحريم مي‌كنند تا مطابق تعداد ماههائي كه خداوند تحريم كرده بشود (و عدد چهار به پندارشان تكميل گردد) و از اين راه آنچه را كه خدا حرام كرده حلال بشمرند....» ۲ - احترام ماه‌های حرام در جاهلیتحرمت و احترام ماههاى حرام در جاهلیّت: ۱. «يسلونك عن الشّهر الحرام قتال فيه قل قتال فيه كبير وصدٌّ عن سبيل اللّه وكفر به والمسجد الحرام ...؛از تو، درباره جنگ كردن در ماه حرام، سؤال مي‌كنند، بگو: جنگ در آن، (گناهي) بزرگ است، ولي جلوگيري از راه خدا (و گرايش مردم به آيين حق) و كفر ورزيدن نسبت به او... نزد خداوند مهمتر از آن است....» ۲. «إنّ عدّة الشّهور عند اللّه اثنا عشر شهرا فى كتب اللّه يوم خلق السّموت والأرض منهآ أربعة حرم ذلك الدّين القيّم فلاتظلموا فيهنّ أنفسكم ...• إنّما النّسى‌ء زيادة فى الكفر يضلّ به الّذين كفروا يحلّونه عاما ويحرّمونه عاما لّيواطوا عدّة ما حرّم اللّه فيحلّوا ما حرّم اللّه ...؛تعداد ماهها نزد خداوند در كتاب (آفرينش) الهي از آن روز كه آسمانها و زمين را آفريده دوازده ماه است كه از آن چهار ماه، ماه حرام است (و جنگ در آن ممنوع مي‌باشد) اين آئين ثابت و پابرجا (ي الهي) است، بنابر اين در اين ماهها به خود ستم مكنيد (و از هر گونه خونريزي بپرهيزيد) ... نسي ء (جابجا كردن و تاخير ماههاي حرام) افزايشي در كفر (مشركان) است كه بواسطه آن كافران گمراه مي‌شوند، يك سال آنرا حلال و سال ديگر آنرا تحريم مي‌كنند تا مطابق تعداد ماههائي كه خداوند تحريم كرده بشود (و عدد چهار به پندارشان تكميل گردد) و از اين راه آنچه را كه خدا حرام كرده حلال بشمرند....» ۳ - نکته تفسیریقرآن در بین ماه‌های سال از چهار ماه با عنوان ماه‌های حرام یاد می‌کند مشهور، این ماهها را شامل محرّم ، رجب ، ذی‌قعده، و ذی‌حجّه می‌داند. گزینش این ماهها از بین ماه‌های سال و وضع قوانین خاصّی برای آن، اهمّیّت و عظمت آنها را می‌رساند. برخی، احترام به ماه‌های حرام را از آموزه‌های دین حقّ ابراهیم و اسماعیل (علیهماالسلام) که مورد پذیرش اعراب نیز بوده، دانسته‌اند. برخی، حکمت اختصاص برخی از زمان‌ها و مکان‌ها به احترام بیش‌تر را ازآن‌رو می‌دانند که مقدّمه‌ای برای ترک زشتی‌ها و زمینه‌ای برای دوری و فاصله گرفتن از آن در همه زمان‌ها است که افراد چون آغاز دوباره ارتکاب قبیح را نوعی از بین رفتن زحمات پیشین خود می‌بینند، می‌کوشند در آینده نیز مرتکب آن نشوند. [۱۸]
فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج۱۶، ص۵۲.
پای‌بندی به حفظ حرمت محرّمات در مکان‌ها و زمان‌ها تا وقتی است که طرف مقابل نیز به آن پای‌بند باشد؛ در غیر این صورت، هتک حرمت محرّمات نیز مشمول قصاص خواهد بود: «والحُرُمتُ قِصاصٌ.» به‌طور مثال اگر در ماه حرام، گروهی جنگی را بر گروه دیگر تحمیل کردند، گروه مقابل نیز می‌توانند با آنها به مبارزه برخیزند.ماه مبارک رمضان نیز که قرآن در آن نازل، و روزه گرفتن در آن واجب شده و شب‌های قدر در آن قرار گرفته، در اسلام از زمان‌های مقدّس و محترم به‌شمار می‌رود. ۴ - پانویس
۵ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲، ص۳۳۹، برگرفته از مقاله «احترام ماه‌های حرام». دائرةالمعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «احترام». |